خاطره های خوب برای بچه های خوب - علیرضا و محسن

به گزارش علیرضا و محسن، بسیاری از شهروندان خاطرات خوش و خیال انگیزی از دوران کودکی و نوجوانی دارند که بخشی از آن را مدیون آثار ادبی خوب و ماندگار ویژه این دوران می دانند.

علیرضا و محسن- پریسا نوری: بسیاری از شهروندان خاطرات خوش و خیال انگیزی از دوران کودکی و نوجوانی دارند که بخشی از آن را مدیون آثار ادبی خوب و ماندگار ویژه این دوران می دانند. اینجا، حرف از ادبیات بچه ها و نوجوانان است و روزی که به این موضوع اختصاص یافته است. هجدهم تیرماه سال 1388 بود که مهدی آذریزدی نویسنده مطرح کودک و نوجوان چشم از جهان فرو بست و از آن سال تا به امروز سالروز درگذشت این نویسنده شهیر و خالق کتاب ماندگار قصه های خوب برای بچه های خوب در روزشمار کشورمان به نام ادبیات کودک و نوجوان ثبت شد. در آستانه فرا رسیدن این روز سراغ 3 نفر از فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان که از اقبال بلندمان در همسایگی ما و در شرق تهران زندگی می نمایند، رفتیم و ضمن مرور کارنامه فعالیت شان، درباره شرایط ادبیات کودک و نوجوان به گفت وگو نشستیم.

• کوشش 20 ساله برای ابداع سبک قهوه خانه ای بچه هاه

سید حسام الدین طباطبایی

متولد: 1352 تهران

ساکن: محله ابوذر

تحصیلات: فارغ التحصیل کارشناسی گرافیک از دانشکده هنر و معماری

فعالیت: تصویرگر، نقاش، مجسمه ساز و مدرس هنر و تصویرگری و عضو انجمن تصویرگران و انجمن تجسمی هنرمندان

سوابق هنری و افتخارات: تصویرسازی 220 کتاب در حوزه کودک و نوجوان و مدیریت هنری مطبوعات کودک و نوجوان، شرکت

در نمایشگاه های تصویرسازی در کشورهای ایران، هند، صربستان و ایتالیا و برنده بیش از 20 جایزه در جشنواره های داخلی

و بین المللی - تهمینه حدادی؛ نویسنده و خبرنگار حوزه کودک

سید حسام الدین طباطبایی از هنرمندان معاصر و صاحب سبک در عرصه تصویرگری کتاب کودک است که با تصویرگری حرفه ای در این حوزه، قصه ها را برای بچه ها جذاب تر، شیرین تر و خواندنی تر می نماید. طباطبایی در همسایگی ما در محله ابوذر زندگی می نماید و با اینکه آثارش بارها در جشنواره های داخلی و خارجی برگزیده شده و شهرتش فراتر از مرزها رفته، اما در میان همسایه ها گمنام است. این هنرمند متواضع روحیه لطیفی دارد که حاصل سال ها زندگی در طبیعت است: وقتی 5 ساله بودم پدرم کارمند اداره فرهنگ بود و با یک جیپ به روستاها می رفت تا برای مردم فیلم پخش کند؛ من هم همراهش می رفتم و در این سفرها همواره محو طبیعت زنده و بکر روستاها می شدم و از این فضاها ایده می گرفتم. بعدها که عظیم تر شدم برای زنده نگه داشتن ذهنیتم و خلق آثار زنده و اتصال به طبیعت، سال ها در روستایی نزدیک تفرش زندگی کردم. حاصل سال ها کوشش و همزیستی با فرهنگ عامه و طبیعت ابداع سبک قهوه خانه ای بچه هاه است، سبکی که اهل فن را در همه جا به یاد استاد طباطبایی می اندازد. این هنرمند تصویرگری 220 کتاب را در کارنامه اش دارد که بعضی از آنها مثل کوچه روزبه و زندگینامه پیامبران در چندین کشور از جمله ترکیه، چین، آلمان و کشورهای آفریقایی منتشر شده اند.

از او که تا قبل از شیوع کرونا کارگاه آموزش تصویرگری و داستان نویسی را در آکادمی های خصوصی برگزار می کرد، درباره تأثیر کرونا بر ادبیات کودک و نوجوان می پرسیم که می گوید: درباره بازخورد کرونا بر ادبیات کودک الان نمی گردد صحبت کرد چون کرونا هنوز ادامه دارد و معلوم نیست کی تمام گردد. باید به وقتش در این باره پژوهش میدانی گردد. طباطبایی که پدر 3 فرزند است، اعتقاد دارد تعطیلی کارگاه های آموزشی به دلیل کرونا فرصتی را فراهم آورده تا او در دوران قرنطینه خانگی زمان بیشتری برای بودن کنار فرزندانش پیدا کند و زوایای شخصیت آنها را بیشتر بشناسد.

این هنرمند از میان آثاری که تصویرگری و تألیف نموده، کتاب داستان پیامبران که روایت زندگی 22 پیامبر است و به 5 زبان زنده جهان ترجمه و چاپ شده و کتاب کوچه روزبه که داستان کوچ عشایر و حاصل تجربه زندگی در میان آنهاست، را بیشتر از بقیه دوست دارد.

طباطبایی که سال ها سابقه تدریس در ورک شاپ ها را دارد، معتقد است خیلی ها تصویرگری کودک را نمی شناسند و ضروری است برای شناساندن این هنر، کارگاه های آموزشی با حضور استادان مجرب و دلسوز در فرهنگسراها و مراکز دولتی برپا گردد؛ ولی متأسفانه جای این هنر و هنرمندان نامی این حوزه در اغلب مراکز هنری و فرهنگی خالی است.

• جای خالی ادبیات کودک در مراکز فرهنگی

امروزه اهمیت پرداختن به ادبیات کودک و نوجوان بر کسی پوشیده نیست و به نظر می رسد مراکز فرهنگی، ادبی و فرهنگسراها در این حوزه فعال باشند. اما با چند جست وجوی ساده و تماس با مراکز فرهنگی شمال شرق تهران متوجه شدیم با وجود برگزاری انواع کلاس های هنری، ورزشی، مذهبی، سرگرمی و... فرهنگسراهای اشراق، هنگام، گلستان، امید و خاوران که جزو مراکز فرهنگی عظیم و مهم پایتخت هستند و در مناطق 4، 8، 13 و 15 فعالیت می نمایند، کارگاه آموزشی برای تربیت شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان یا عظیمسالانی که به فعالیت در حوزه ادبیات کودک و نوجوان علاقه دارند، وجود ندارد. مسئول یکی از خانه های فرهنگ در منطقه 13 این کمبود را به دلیل نبود متقاضی در این حوزه می داند و می گوید: تابستان سال گذشته کارگاه آموزش داستان نویسی برای بچه ها را در سالن 60 نفره دایر کردیم، اما فقط 3 مخاطب داشت، پس برگزار نشد. او معتقد است خانواده ها از داستان نویسی کودک استقبال نمی نمایند و دلشان می خواهد بچه هایشان به کلاس زبان یا ورزشی و... بروند. به نظر می رسد برای رشد و تعالی ادبیات کودک و نوجوان، این ذهنیت که بچه ها باید به کلاس های زبان یا ورزشی بروند و ادبیات در اولویت نیست، باید تغییر کند و ادبیات هم در برنامه ریزی های خانواده ها برای فرزندان لحاظ گردد.

• افزایش فروش اسباب بازی و کاهش فروش کتاب در قرنطینه

تهمینه حدادی

ساکن: نارمک

متولد: 1365

فعالیت حرفه ای: تألیف و تصویرگری 23 جلد کتاب (تألیف 7 جلد و تصویرگری 16 جلد) در حوزه کودک و نوجوان، خبرنگار حوزه کودک

از میان آثار او می توان به تألیف کتاب هایشهرهای بدون نردبان، قشنگ ترین لباس جهان، فرهنگنامه مشاغل و تصویرگری نفس جادویی و هفت سین غولی اشاره نمود.

محمدکاظم اخوان؛ نویسنده و شاعر بچه ها و نوجوانان

خوش قول است و رأس ساعت مقرر به محل مصاحبه در میدان صدم محله نارمک و روبه روی مدرسه قدیمی اش آمد، جایی که برایش تداعی نماینده خاطرات خوش دوران کودکی و شیطنت های دوران مدرسه است. تهمینه حدادی نویسنده و خبرنگار نامی حوزه کودک و نوجوان و ساکن محله نارمک است و تألیف ده ها جلد کتاب داستان بچه هاه و سال ها کار خبرنگاری در نشریات دوچرخه، رشد کودک، سروش نوجوان و علیرضا و محسن بچه ها را در کارنامه اش دارد.

این نویسنده جوان که جدیدترین اثرش با عنوان دگمه های گربه ای هفته پیش توسط انتشارات سروش منتشر شد، در بیشتر آثارش از جمله همین کتاب، از کلیشه ها فاصله گرفته و با داستان های فانتزی و خیالی اش ذهن بچه ها را به جهانی رنگارنگ خیال های شیرین بچه هاه پرواز می دهد. همراهی با بچه ها برایش لذت بخش است، درست همان قدر که بچه ها از خواندن کتاب هایش لذت می برند. او خبرنگاری در حوزه کودک را رسالتی می داند که بر دوشش است تا به بچه ها یاری کند که از زاویه دیگری به موضوعات اطرافشان نگاه نمایند.

نخستین داستان حدادی به نام بازی 7 نفره وقتی 15 ساله بود با تأیید مصطفی رحماندوست در نشریه سروش بچه ها چاپ شد. انتشار این داستان که اتفاقاً بازخورد خوبی هم داشت اراده نویسنده نوجوان را برای نوشتن بیشتر کرد، به طوری که در 19 سالگی با چاپ نخستین کتابششهرهای بدون نردبام به جهانی حرفه ای نویسندگی کودک و نوجوان پا گذاشت. این نویسنده فعال که فارغ التحصیل رشته خبرنگاری است به دلیل علاقه اش به بچه ها سال ها در حوزه خبرنگاری بچه ها قلم زده، کاری که به نظر خیلی ها جدی نیست. او می گوید: هم دانشگاهی هایم که در سرویس سیاست و اقتصاد کار می کردند وقتی می دیدند که من در مجله ها بچه ها می نویسم تعجب می کردند و کارم را جدی نمی گرفتند؛ در صورتی که به نظر من فراوری محتوای خوب برای نشریات بچه ها بسیار مهم و ضروری و جدی است.

حدادی که ساکن محله نارمک است، معتقد است امکانات محله های شرق تهران برای پرورش تفکر و استعداد بچه ها و نوجوانان کم است، اما برای والدینی که جست وجوگرند، کفایت می نماید: در نارمک یک مرکز کانون پرورش فکری بچه ها را داریم که والدینی که دغدغه شان تأمین خوراک فکری مناسب برای کودکشان است می توانند به این مرکز یا دیگر مراکز کانون در سایر محله ها مراجعه نمایند. اما موضوع این است که عده کمی این دغدغه را دارند خیلی ها به بهانه گران بودن کتاب برای کودکشان کتاب نمی خرند اما می بینیم تبلت یا یک گوشی گران قیمت دست فرزندشان است. او که به دلیل نوع فعالیتش در کتابفروشی کانون هم حضور دارد، درباره تأثیر کرونا بر کتاب کودک و نوجوان می گوید: با شیوع کرونا و خانه نشینی خانواده ها، فروش اسباب بازی زیاد شد، اما برعکس فروش کتاب کودک خیلی کم شد.

او به جوانانی که می خواهند برای بچه ها بنویسند توصیه می نماید: نویسنده حوزه بچه ها باید جهانی کودک امروز را بشناسند و داستان های بچه هاه زیادی خوانده باشد. با بچه ها زندگی کند، سفر برود و از جهانی بچه ها ایده بگیرد. این نویسنده پشتکار و صبر را هم لازمه نویسندگی می داند: برای چاپ کتاب سیب و درخت کودک چند سال صبر کردم و کتاب را پیش 8 ناشر بردم تا بالاخره یکی قبول کرد آن را چاپ کند و اتفاقاً آن کتاب در نمایشگاه، پرفروش ترین کتاب غرفه شد.

• حاضرم با فرهنگسراها برای عبور از بحران کرونا همکاری کنم

محمدکاظم اخوان

متولد: 1339 تهران

ساکن: محله تهرانپارس

فعالیت: نویسندگی مجموعه های تلویزیونی برای بچه ها و نوجوانان، کتاب، نمایشنامه و شعر

سابقه: انتشار ده ها کتاب و نویسندگی برای مجموعه های تلویزیونی و نمایشنامه در حوزه کودک و نوجوان

از میان آثار او می توان به مجموعه های تلویزیونی قورباغه سبز، قصه های تابه تا، سیاه سفید خاکستری، جزیره جادو،

کاتی و کوتی، ماهان و ماهور و می خواهم قصه بنویسم اشاره نمود.

شاید چهره محمدکاظم اخوان برای اهالی محله تهرانپارس و مخاطبان برنامه های تلویزیونی و بچه ها و نوجوانان آشنا نباشد، اما بی تردید خیلی از پدرها و مادرها در کودکی و نوجوانی لحظات شادی را با تماشای برنامه های تلویزیونی که به قلم او نگاشته شده، سپری نموده و او را به نام آثارش می شناسند. مجموعه قصه های تابه تا یا همان عروسک صورتی با گوش های تا به تا که به زی زی گولو معروف بود و با لحن شیرینش، کوچک و عظیم خانواده را صبح های آدینه پای تلویزیون می نشاند، یکی از همین آثار ماندگار است. اخوان درباره نوشتن فیلمنامه این اثر تلویزیونی می گوید: آن موقع مثل الان در تلویزیون جای برنامه های عروسکی فانتزی و تخیلی خالی بود؛ برای همین این کار را نوشتم و خانم برومند هم قبول کردند که آن را کارگردانی نمایند و خوشبختانه با تیم خوبی که به عنوان سازنده شکل گرفت کار جذاب و مخاطب پسندی از آب درآمد. به اعتقاد اخوان،

زی زی گولو در تلویزیون دهه 70، یک ساختارشکنی بود: آن موقع روال این بود که عروسک ها لحن کلمات را بد ادا نمایند، یا اشتباه حرف بزنند تا بامزه شوند و مخاطب را بخندانند، اما زی زی گولو این سنت را شکست و خیلی کتابی و ادبی حرف می زد برای همین قبل از فراوری خیلی ها گفتند این ساختارشکنی خوب نیست و کار شکست می خورد، اما برعکس نتیجه خیلی خوبی داشت. استاد اخوان که از 30 سال پیش ساکن تهرانپارس است و به خاطر علاقه اش به بچه ها ارتباط خوبی با آنها داشته، درباره ارتباطش با همسایه ها می گوید: خیلی ها مرا به چهره نمی شناسند فقط می دانند که نویسنده ام و این موضوع برایشان اهمیتی ندارد، اما وقتی می فهمند که سریال زی زی گولو یا قورباغه سبز یا سیاه، سفید و خاکستری را من نوشته ام گل از گلشان می شکفد و می گویند که کلی خاطرات خوش از این برنامه ها دارند و همین واکنش خوب، برایم شیرین و لذت بخش است.

این نویسنده مجموعه های تلویزیونی که ده ها جلد کتاب در حوزه کودک و نوجوان نوشته است، درباره تأثیر کرونا بر نویسندگان می گوید: شاید به عنوان نویسنده چون در خانه کار می کنم به نظر برسد کرونا بر شغلم تأثیر نگذاشته اما بی تردید این موضوع بر نشر و توزیع کتاب و همین طور بازخوردش تأثیر منفی می گذارد.

اخوان معتقد است کرونا روح و روان آدم ها و به ویژه بچه ها را هم نشانه گرفته و مراکز فرهنگی و ادبی محله باید برای مقابله با تأثیر کرونا بر بچه ها و نوجوانان فعالیت نمایند: در این فضای ایزوله کرونا زده، بچه ها هم مانند عظیمسالان ممکن است به مسائل روحی مبتلا شوند. فرهنگسراها می توانند با مشارکت کارشناسان و اهل فن فضایی برای خروج از این بحران درست نمایند. این هنرمند مردمی، آمادگی اش را برای همکاری با فرهنگسراها و مراکز دولتی اعلام می نماید: هر چند فرهنگسراها سراغی از ما فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان نمی گیرند، اما با هدف پیشگیری از آثار سوء کرونا بر روح و روان بچه ها، برای فراوری محتوای جذاب و مناسب در فرهنگسراها آماده ام.

• مهدی آذریزدی که بود؟

چند سالی می گردد که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنابر پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی، 18 تیر و سالروز درگذشت مهدی آذریزدی به عنوان روز رسمی ادبیات کودک و نوجوان در کشور اعلام شده است. او یکی از پرتیراژترین نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان بود که سبک و سلوک خاصی در زندگی داشت. محمدعلی اسلامی ندوشن در نوشتاری او را جوان لق لقی، لاغر اندام، با قبای بلند و ریش نودمیده و سر نمره دو زده توصیف می نماید که در یک کتابفروشی واقع در بازار میر یزد کار می نماید. او در این کتابفروشی، نه تنها کار، که زندگی می نماید و کتاب می خواند.

او با همین رویه و سلوک، نزدیک به پنجاه سال در چاپخانه ها و کتابفروشی ها کار کرد و خواند و نوشت. ثمره این کوشش بی وقفه، تألیف بیش از بیست عنوان کتاب فاخر در حوزه ادبیات کودک و نوجوان است. مجموعه هفتگانه قصه های خوب برای بچه های خوب از معروف ترین کتاب های او است که در ذهن و خاطره چند نسل از فرزندان این خاک ماندگار شد.