موسیقی یا موزیک چیست؟ - علیرضا و محسن

به گزارش علیرضا و محسن، خبرنگاران | سرویس فرهنگ و هنر - موسیقی یا موزیک چیست؟ نظر بزرگان و فیلسوفان در خصوص موسیقی چیست؟ موسیقی را چگونه تقسیم بندی می نمایند؟ و… اگر این سوالات به ذهن شما هم خطور نموده است برای جواب آن ها با ما همراه باشید.

تعریف موسیقی یا موزیک

موسیقی یا موزیک را که در ادبیات فارسی کهن به آن خنیا هم می گویند، یک فعالیت یا حرفه است که از صدا یا سکوت تشکیل می گردد. عناصر اصلی تشکیل دهنده موسیقی، ملودی، هارمونی و ریتم است که ملودی توسط زیر و بمی صدا ها به وجود می آید.

ریشه کلمه خنیا

خنیا از لغت پارسی خونیاک و لغت اوستایی هونواک گرفته شده است. هونواک از دو بخش هو (به معنای نیک و خوش) و نواک (به معنای نوا) ساخته شده است که مجموعا هونواک را می توان نوای خوش معنی کرد. واژه موسیقی هم از لغت یونانی و برگرفته از واژهٔ Mousika) μουσική و مشتق از واژهٔ Μοῦσαι) می دانند.

مهم ترین عامل به وجود آورنده موسیقی صدا و ریتم همراه با هنر بیان احساسات به وسیله آواست.

تعاریف مختلف از موسیقی

پیشینیان و موسیقی دانان عظیم گذشته تعاریف مختلفی از موسیقی ارائه داده اند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:

• ارسطو (از فیلسوفان یونان باستان): موسیقی را یکی از شاخه های ریاضی معرفی کرد و فیلسوفان اسلامی هم نظر وی را پذیرفته اند مانند ابن سینا که در کتاب خود در بخش ریاضی از موسیقی نام برده است.

  ارسطو در جای دیگری می گوید: موسیقی حکمتی است که نفوس بشر از اظهار آن در قالب الفاظ عاجز است بنابراین آن را در قالب اصوات ظاهر می سازد.

• افلاطون (دوّمین فیلسوف از فیلسوفان عظیم): او می گوید موسیقی یک ناموس اخلاقی است که روح به جهانیان، و بال به تفکر و جهش به تصور، و ربایش به غم و شادی و حیات به همه چیز می بخشد. موسیقی روح انسان را مناسب و هماهنگ می نماید و استعداد پذیرش عدالت را در وی برمی انگیزد.
• ابونصر فارابی: از نظر ابونصر فارابی (از عظیمترین فلاسفه و دانشمندان ایرانی عصر اسلام) موسیقی علم شناسایی الحان و شامل دو علم است؛ علم موسیقی عملی و علم موسیقی نظری.
• ابوعلی سینا: از نظر ابوعلی سینا (پزشک، ریاضی دان، منجم، فیزیک دان، شیمی دان، زمین شناس، شاعر، منطق دان و فیلسوف ایرانی) موسیقی علمی است ریاضی که در آن از چگونگی نغمه ها از نظر ملایمت و سازگاری، و چگونگی زمان های بین نغمه ها بحث می گردد.
• بتهوون: بتهوون (موسیقی دان و آهنگساز برجسته آلمانی) موزیک یا موسیقی را مظهری می داند عالی تر از هر علم و فلسفه ای. از نظر او موسیقی هنر زبان دل و روح بشر و عالی ترین تجلی قریحهٔ انسانی است. بتهوون می گوید: آنجا که سخن از گفتن بازمی ماند موسیقی شروع می گردد.
• لئوپددوفن: ریشه موسیقی به عهد کهن ارتباط دارد. در واقع همان روزی که انسان توانست برای نخستین بار خوشی ها و رنج های خود را با صدا نمایش دهد، مبدأ موسیقی به شمار می آید.

• ابن خردادبه (جغرافی دان، تاریخ نویس و موسیقی شناس ایرانی): موسیقی آن است که تو را شاد کند و بپایکوبیاند و بگریاند و اندوهگین کند و جز آن هر چه باشد رنج و بلاست.

  موسیقی ذهن را لطیف و خوی را ملایم و جان را شاد و قلب را دلیر و بخیل را بخشنده می نماید، آفرین بر خردمندی که موسیقی را پدیدآورد.

• هگل (فیلسوف عظیم آلمانی): آنچه موسیقی متعلق به خود می داند همان اعماق زندگانی درون شخص است موسیقی هنر خاص روح است و به طور مستقیم به روح خطاب می نماید.
• واگنر: آهنگ ساز، رهبر ارکستر، نظریه پرداز موسیقیدان و مقاله نویس آلمانی در تعریف موزیک می گوید: من موسیقی را تنها وسیله لذت گوش به شمار نمی آورم بلکه آن را محرک قلب و مهیج احساسات می دانم. موسیقی عالی ترین هنرهاست. موسیقی متعلق به دل است و جایی که دل نیست موسیقی هم وجود ندارد.
• نیچه: فیلسوف، شاعر، منتقد فرهنگی، آهنگساز و فیلولوژیست کلاسیک عظیم آلمانی معتقد است که تمام پدیده ها در مقایسه با موسیقی تنها نمادند. زندگی بدون موسیقی اشتباهی عظیم بوده است.

موسیقی و زیبایی شناسی

در رابطه با موسیقی سه نظریه زیبایی شناسی وجود دارد:

• موسیقی به مثابه زبان احساسات
• موسیقی به مثابه نماد احساسات
• ذات موسیقی صدا و حرکت است

بعضی از پدیده های طبیعی مانند صدای آب، وزش باد، صدای برگ های درختان و … آوا های طبیعی موسقی هستند. این امر نشان می دهد که موسیقی پدیده ای طبیعی است که در فطرت انسان و در تمام فرهنگ ها و جوامع وجود دارد.

تاریخچه زیبایی شناسی در موسیقی

موسیقی یا موزیک توانایی برانگیختن احساسات را دارد و این امر از بیش از دوهزار سال است که در همه جای جهان به اثبات رسیده است. اما درک اینکه چگونه چنین احساساتی را در انسان به وجود می آورد کمی سخت به نظر می رسد. بعضی از قدیمی ترین نظریه های غربی هنر را تقلیدی از طبیعت خدا می دانند. موسیقی قادر به توصیف اشکال و رنگ های طبیعت نیست، ولی نقش به سزایی در تقلید اصوات موجود در عالم دارد. اما این قالب هنری غیرمفهومی و غیر تقلیدی که مجموعه ای از اصوات نظام یافته است به نحو معینی تجربیات زیبایی شناسانه ای فراهم می آورد که در ابعاد و مراتب مختلف دارای ارزش هستند.

دیدگاه ادیان نسبت به موسیقی

در دین اسلام

بعضی از فقها در اسلام موسیقی را مکروه یا حرام اعلام نموده اند و آن لهو و لعب می دانند (مانندشهاب الدین الهیثمی و ابن ابی الجهان). ابن زیله نیز معتقد بود که موسیقی می تواند شخص را به ارتکاب عمل گناه بکشاند. اما در این میان ابوحامد محمد غزالی، موسیقی و سماع را جایز دانسته است.

در دین زرتشت

بر اساس بعضی مستندات پیش از حمله اعراب به ایران زرتشتیان با آهنگ های گروهی یا تک نفره آشنا بودند. زرتشتیان معتقدند که خواندن دعا با آواز تأثیر بیشتری دارد.

دسته بندی یا تقسیم بندی موسیقی

موسیقی یا موزیک را به روش های مختلفی تقسیم بندی می نمایند که عبارتند از:

تقسیم بندی موسیقی براساس زمان یا دوران پیدایش

• موسیقی قرون وسطی
• موسیقی رنسانس
• موسیقی دوره باروک
• موسیقی کلاسیک
• موسیقی رومانتیک
• موسیقی مدرن
• موسیقی معاصر

تقسیم بندی موسیقی براساس مکان

• موسیقی بومی
• موسیقی نواحی
• موسیقی شرقی
• موسیقی غربی
• موسیقی ایرانی
• موسیقی عربی
• و …

تقسیم بندی موسیقی براساس ساختار آواشناسی

• کوانتو تونیک (به آن دسته از موسیقی هایی که دارای نت های جداگانه تعیین با فاصله موسیقایی باشد می گویند)
• استریم تونیک (به موسیقی بدون فواصل - موسیقی دارای نت های پیوسته می گویند)

تقسیم بندی موسیقی براساس ساختارگام

• گام کروماتیک
• گام دیاتونیک

تقسیم بندی موسیقی براساس اولویت کلام یا ساز

• موسیقی کلامی
• موسیقی بی کلام

تقسیم بندی موزیک براساس کاربرد

• موسیقی درمانی
• موسیقی پایکوبی
• موسیقی فیلم
• موسیقی نظامی (مارش)

تقسیم بندی از لحاظ سازبندی (ارکستراسیون)

• موسیقی تک سازی (Solo)
• موسیقی سمفونیک
• موسیقی اپرا
• دو نوازی (دوئت)
• سه نوازی (تریو)
• چهارنوازی (کوارتت)
• موسیقی تلفیقی (فیوژن)
• موسیقی ضربی
• موسیقی آرشه ای (مانند کوارتت زهی، گروه ساز های بادی)
• موسیقی آوایی (وکال) - مانند آثار ارکستر آوازی تهران یا گروه کر کلسیا

تقسیم بندی بر پایه فرم موسیقی

• سونات
• سمفونی
• پرلود (پپش درآمد)
• مینوئت
• پیشنوا (اُورتور)
• کنسرتو
• لایتموتیف یا نغمه معرف (leitmotiv به معنی نغمهٔ راهبر یا شاخص)

تقسیم بندی بر اساس دستگاه یا مقام (در موسیقی ایرانی)

موسیقی سنتی ایرانی شامل هفت دستگاه و پنج آوازاست. هفت دستگاه عبارتند از: دستگاه ماهور ، دستگاه شور، دستگاه همایون، دستگاه نوا، دستگاه سه گاه، دستگاه چهارگاه، دستگاه راست پنجگاه و پنج آواز شامل آواز بیات ترک، ابوعطا، افشاری، دشتی و اصفهان. هر آواز یا دستگاه می تواند شامل تعدادی گوشه باشد.

نظرات خود در خصوص موسیقی یا موزیک و تاثیرگذاری آن را به وسیله بخش ارسال نظر در پایین همین صفحه با ما در میان بگذارید.